Om Eerbeek, het dorp bekend om zijn papierindustrie, waar ik opgroeide, stond lang geleden een hek. Dit hek is te zien op de kaart van cartograaf Van Geelkercken uit 1642 die onder is opgenomen. Bij de dorpsgrens is op iedere weg namelijk een hek afgebeeld. Centraal ligt Huis Te Eerbeek, een voormalig jachtslot gelegen aan De Eerbeekse Beek, van het Edelhuis Bronckhorst. Het landbezit bedraagt volgens de landmeter maar liefst 400 hectare. Het dorp was dus in zijn geheel eigendom van de familie uit Bronkhorst bij Brummen. De eerste bewoners zijn de graaf van Stirum met de pachters Roskam, Doesburg en Otten. Op diezelfde kaart ziet men ook ons Huis De Hoogte op de Lamsbokweg, gelegen aan De Oude Beek tussen Huis te Eerbeek en Kasteel ter Horst, voorheen ook wel Olde Ysel Flu geheten. In het dorp Eerbeek bestaan drie watermolens oftewel 'trafieken': Boshofmeul, Seemmeul en Saetmeul. Het zijn al papiermolens, maar er is nog niemand die dat kan zien (i.e. geheim). Volgende plaats is Loenen met Kasteel Ter Horst, dat de papiermolen wél goed zichtbaar heeft afgebeeld, gelegen aan De Loenense Beek. Vandaag de dag vormt Eerbeek uiteraard de grootste papierproducent van de Veluwe. We hoeven er geen geheim meer van te maken.
Huis Te Eerbeek in 1662
Edelhuis Eerbeek gelegen aan de Oude IJssel in 1665
Het hek op de dorpsgrens; rechts onze boerderij in 1662
Horsterdijk-Lombokweg; boven onze boerderij in 2002
Situatie De Hoogte op de Kaart van 1881-1887
Ons Huis Eerbeek in 1979 "De Hoogte" Lombokweg 17
Fré Heinsius in 1995 bij 't "Hoge Huys" in Bronkhorst
De Hoogte op een zwart-wit schilderij
De Heugte (saksisch) op aquarel auteur (F.N.H.)
Mijn uitzicht op zonnewijzer, vijver en moestuin (F.N.H.)
Jaarlijks graan oogsten met combine, hier zomer 1971
17de eeuw (impr.)
18de eeuw
19de eeuw
Zutphen en Voorst, 1640
De Hoogte, 1840
De Hoogte, 1900
De Hoogte, begin 20ste eeuw
Fré Heinsius in sneeuw in 1973
Frans Heinsius met jonge koe in 1971
Thea Struik met haar zoon Fré Heinsius op het paard
Een inspectievlucht van de Heugte in 1986 (F.N.H.)
De Heugte bij de spoorlijn in het najaar (F.N.H.)
Het Loonbedrijf uit Loenen in de nazomer (F.N.H.)
Fré Heinsius op Evening Star in Laag Soeren
Naastligger Gradus Gruben doet de koeien (F.N.H.)
Graan, schapen, fruitbomen en later de golfbaan (F.N.H.)
Lombokweg 1, ontwerp naar De Heugte
De Hoogte, nu een parkvilla op Lombokweg 17
De Hoogte vanaf de openbare weg
De Hoogte in de winter
De nieuwe luchtfoto
In vogelvlucht, links De Hoogte
Helikoptervlucht van auteur over Eerbeek ca. 1982 (F.N.H.)
Algemeen Handelsblad 1959
Dagblad Trouw 1959
De geploegde akker op de Heugte (F.N.H.)
Het Vrije Volk 1959
De Friese Koerier 1959
Huis te Eerbeek met het hek in 1917 door Jan Mankes
Huis Te Eerbeek ten tijde van prof. Weber en Jan Mankes, 1900
Huis Te Eerbeek, 1719
 |
| Van Bronckhorst |
In de Republiek der Verenigde Nederlanden verblijft Cornelis de Witt gedurende de Tweede Engelse Oorlog op de beslissende momenten meermaals op Huis Te Eerbeek om ons land uit de greep van Engeland, Frankrijk en Duitsland te houden. Het jachtslot was bij De Witt zeer geliefd, om te rusten en te werken.
Apeldoornsche Courant 1910
Verkoop Baron van Lamsweerde bezit door notaris Feith
Winter in Eerbeek in 1917 geschilderd door Jan Mankes
De watermolen kan nog altijd in werking zijn
De watermolen in gebruik als papiermolen
De Oude Beek tussen Loenen en Eerbeek omtrent het oude hek
Brief aan het Rijksherbarium Leiden inzake De Nederlandse Flora bij Heinsius 1983
De Hoogte in de greep van de nieuwe eigenaar: een 'Leenman'
Artikel in NRC over executieverkoop Golfbaan De Heugte door Rabobank Eemnes 2002
Legenda:
Cort extract uijt een grooter Caerte so A° 1642 door mij onderst. gemaeckt waer in preterpropter, wort aengewesen de situatie van Eertbeeck, sijnde van A. tot B. breet 1200 pas ofte ongeveer 600 roeden, en van C. tot D. 1100 pas ofte bijna 550 roeden, de rest is na den oogenschijn ende sonder mate gedaen, doch alles onvervanglijck sijnde ongeveer, wat binnen de graven begrepen is 400 morgen, gedaen den 1 marti A° 1662 Get. I:vanGeelkercken. ’t Arnhemse gat ’t Huijs te Eertbeeck Arnhemse wech Boshoffsmeul Colden Hove Den Eertbeecker Enck (over de Beeck) Den Hongercamp Den Hoogen Wech van Arnhem na Zutphen Den nieuwen kerckwech Den ouden kerckwech Dirck Otten Doesborch Gr. (Graaf) van Stirum (van Stierum) Harderwijck Het Eertbeeckse Broeck Int Spijck Mistwech Na Halle Na Zutphen Ratingensgalt Roskam Saetmeul Seemsmeul Silven onder Loonen Stuvenborch.
Copie
Bijlagen:
Kaartje met de situatie van De Hoogte op nr. 26 in 1811
De grond-eigenaren in Eerbeek met het pachtregister in 1811
Aleide van Lamsweerde c.s., is eigenaresse van Hall, Eerbeek, etc., etc., etc.
Goze Verbeek woont in herberg de Zelneefse Hut en is 'slechts' eigenaar van dit huis op nr. 23, al het land is eigendom van Aleide van Lamsweerde met haar hele familie.
De kinderen van Jan Jurriens en Dirk Jansz van Hoorne zijn samen de eigenaren van De Heugte, het huis op nr. 26, het land is weer eigendom van de hele familie Van Lamsweerde.
 Ook het kanaal ligt door de pachtgrond |
Om Eerbeek, het dorp waar ik als kind opgroeide, stond lang geleden dus een hek. Het hek is niet meer te zien, maar bestaat in de praktijk nog wel. Je hebt Eerbeek, en dan heb je, de concurrenten. Niemand mocht zien, wat de watermolens produceerden, maar het was natuurlijk, papier.
De historie
Korte kenschets Huis te Eerbeek. Landgoed met hoog loofhout,
houtwallen, graslanden, beek, vijvers en een in de 19de eeuw verbouwd huis van
middeleeuwse oorsprong. Het beeksysteem van de Eerbeekse Beek is een van de
grootste en indrukwekkendste droogdalen op de Veluwe. Droogdalen ontstonden in
de laatste ijstijd in de stuwwallen. Doordat de ondergrond permanent bevroren
was kon smeltwater niet de bodem indringen en moest oppervlakkig afstromen.
Daarbij nam het materiaal mee naar beneden. Aan de voet van het droogdalsysteem
werd dit in een grote waaier afgezet. Hierop ligt nu het dorp Eerbeek. Dat hier
een waaier van materiaal ligt die hoger ligt dan de omgeving is goed te zien
aan het Apeldoorns Kanaal. Dit loopt grotendeels onderlangs de Oost-Veluwse
stuwwal, maar bij Eerbeek maakt het een brede bocht om de puinwaaier. In dit
droogdalsysteem ontspringt de Eerbeekse Beek. Doordat het afwateringsgebied zo
groot is (35 vierkante km) voert de beek veel water. In vroeger tijden kon dit
zuivere water goed gebruikt worden. Er hebben langs de beek een groot aantal
watermolens gestaan. Bij Huis te Eerbeek is dit water waarschijnlijk voor
bevloeiing gebruikt, als bemesting en tegen ongedierte in de bodem. De naam
Eerbeek duikt in de 11de eeuw voor het eerst in geschriften op. Door
doorlatendheid van de puinwaaier is het hier iets droger dan de nattere
omgeving. Daarom vestigde men zich hier. Het landgoed Eerbeek was gesitueerd op
de grens van de Eerbeekse Enk, een hoger gelegen bouwlandcomplex, en het
Eerbeekse broek, een vochtig gebied met hooilanden en heiden. Bij het landgoed
hoorden oorspronkelijk ook een korenmolen en een oliemolen, die aangedreven
werden door sprengenbeken. De oliemolen, even buiten het terrein, is
gerestaureerd, de korenmolen bestaat niet meer. Op het landgoed zijn nog
diverse verdeelwerken aanwezig die het water naar de molens, gracht, vijvers of
mogelijke vloeiweides moesten leiden. In 1895 kocht Prof. Max Weber het
landgoed. Diens weduwe, mevrouw Dr. A.A. Weber-van Bosse, legateerde het huis
en het bijbehorende landgoed in 1942. Eerbeek, vroeger ook Eerdbeek of Erdbeek
genoemd, was in de 14de eeuw in het bezit van de heren van Bronkhorst.
Waarschijnlijk zijn zij de stichters van het huis. Na 1579 vererfde Eerbeek aan
de graven van Limburg en Bronkhorst, later Van Limburg Stirum, die het in 1658
verkochten. Van de 14de-eeuwse havezate was aan het begin van
de 19de eeuw niet meer over dan de noordelijke, onderkelderde vleugel. Deze
liet mevrouw Berns-Heinsius verbouwen tot het huidige, gepleisterde huis in
neo-classicistische trant. In het derde kwart van de 19de eeuw vonden nog enige
wijzigingen aan het huis plaats. P.s. zie ook: Ds. W.I. Doude van Troostwijk, C.B. Bot, J.P. Kabel, B. Derksen en J.H. Plant-Emmichoven (1983). Eerbeek. Honderdvijfentwintig jaar kerkdorp. Exemplaren te bekijken: Bibliotheek Arnhem Rozet, Bibliotheek Gemeente Brummen & Voorst, Twello, Museum Catharijneconvent Bibliotheek Utrecht.
Auteur: Fré Heinsius
Eerbeek is a settlement in the municipality of Brummen in the province of Gelderland in the Netherlands. First mentioned in 1046 as Erbeke and since the 17th century known for its (paper)mills, this 1642 map states the whole town is owned in one family.